Μάχη στα Στύρα τον Αύγουστο του 1821. Αρχηγός Νεόφυτος. "ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ Κ.ΓΟΥΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ.

 

Μάχη στα Στύρα τον Αύγουστο του 1821. Αρχηγός Νεόφυτος.

Ο Καρυστινός επίσκοπος Νεόφυτος, μυημένος στα πράγματα της Φιλικής Εταιρίας, επίτηδες απομακρύνθηκε στο Άγιο Όρος από τον Γενάρη. Και από εκεί πήγε σαν απόστολος στην Ιωνία και την Σάμο όπου και καθυστέρησε μιας και περίμενε την έναρξη της Επανάστασης. Μετά πήγε στην Άνδρο και την Τήνο όπου στρατολόγησε περίπου 400 νησιώτες και μερικούς παρεπιδήμους Ευβοείς  μετά από συνεννόηση με τον Δημήτριο Υψηλάντη και των Κυμαίων, όπως εκστρατεύσει κατά των Τούρκων της Καρύστου.

Πολλές εκδοχές υπάρχουν για αυτήν την εκστρατεία (σελ.246-247),αλλά εγώ θα γράψω ότι έμαθα σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες , κυρίως δε του παρόντος Στυρέως  Άγγελου Κεντιστού.

Ο Νεόφυτος αφού επιβίβασε τον στρατό στο Γαύριο από πλοιάριο υδραικής ημιολίας, συνέχισε και αποβιβάστηκε στο Κισσούριο. Άλλος γράφει ότι από την Τήνο πήγε στην Ερέτρια  όπου και ναύλωσε αντί για 16 χιλιάδες γρόσια, την ημιολία του Υδραίου πλοιάρχου Γεωργίου Γ.Νέγκα. Και ο μεν στρατός αφού ανέβηκε κατέλαβε στα Στύρα, ο δε αρχηγός Νεόφυτος έχοντας φροντίσει να έλθουν 500 περίπου από τα χωριά της Κύμης, πάει στο πύργο (Μπούρτζι) της Χαλκίδας για να παρατηρήσει τις κινήσεις των Τούρκων. Αυτόν τον χρόνο η Κάρυστος ήταν αφύλακτη και χωρίς στρατιώτες μιας και ο Ομέρ είχε πάει στην Αθήνα. Ο Φρούραρχος της Καρύστου επειδή φοβόταν ότι θα ερχόταν ο Νεόφυτος , ειδοποίησε τον Ομέρ  και εκείνος αμέσως επέστρεψε με 300 εφίππους μέσω Χαλκίδας. , αφού ξεκουράστηκαν για λίγο άλλοι μέσω της γέφυρας και άλλοι με βάρκες, προχώρησαν προς την Κάρυστο.

Αφού τα είδε αυτά ο Νεόφυτος επέστρεψε δια θαλάσσης στα Στύρα την ημέρα της 10^ης  Αυγούστου και γνωστοποίησε ότι ο Ομέρ επρόκειτο να έρθει γρήγορα. Το βράδυ, προσκάλεσε τον στρατό στο Κισσούριο για να κόψουν τον δρόμο του εχθρού από το μέρος της στεριάς, ο δε αρχηγός να βοηθά από τα πλοία. Την νύχτα πήγαν στο πλοίο του αρχηγού οι Στυρείς Άγγελος Κεντιστός και Θεόδωρος Καζάνης με την γυναίκα του. Και οι δυο ήταν ντόπιοι και γνώριζαν τον τόπο καλά.

Αλλά αυτοί δεν πρόλαβαν, και ούτε ακούστηκαν οι συμβουλές τους.  Αντί για αυτό, κάλεσε τους Βάσο και Ράντο Μαυροβουνίους, οι οποίοι ήταν σε κάποιο κοντινό λόφο,  για να διοικήσουν τον άπειρο στρατό.

Αυτοί όμως αρνήθηκαν και κατά μερικούς έφυγαν με τη μάχη της Καστροβαλά στην Επισκοπή και σε άλλα χωριά. Κατά την διαβεβαίωση του αυτόπτου μάρτυρα Κεντιστού και οι 500 ντόπιοι και όσοι ήρθαν να βοηθήσουν  εξαφανίστηκαν και διασκορπίστηκαν από την παραλία αφήνοντας αβοήθητους τους υπόλοιπους Έλληνες  και γινόμενοι κατά ένα μέρος αίτιοι για την επόμενη σφαγή .

Οι δε Τούρκοι υπό τον Ομέρ, παρά τους υπολογισμούς του Νεόφυτου δεν έφτασαν μέρα αλλά πάρα πολύ πρωί και ήταν ακόμα σκοτάδι όταν ενώθηκαν με τους Τούρκους που ερχόντουσαν από την Κάρυστο. Όλοι αυτοί βρήκαν απροετοίμαστους τους Έλληνες στα παράλια, χωρίς αρχηγό και οχυρώματα, και έτσι όρμησαν ξαφνικά έφιπποι και πεζοί.  Φωνάζοντας, με γυμνά τα ξίφη, έκοβαν, καταδίωκαν και σκότωναν . Οι Έλληνες έτρεξαν να σωθούν προς τα πλοία αλλά μιας και ήταν ακόμα νύχτα από την μια , και από την άλλη έπεσαν σε ένα ρυάκι που βέβαια αγνοούσαν την ύπαρξη του. Μόνο δυο Στυρείς ήξεραν και έδειξαν το πέρασμα για τα παράλια ενώ πάρα πολλοί σκοτώθηκαν εκεί. Οι Τούρκοι, έτρεξαν να προλάβουν τους Έλληνες στο ρυάκι και τους πρόφτασαν στην παραλία όπου με αγωνία προσπαθούσαν να φτάσουν στα πλοία. Οι Τούρκοι όρμησαν και τους σκότωναν  ακόμα και μέσα στην θάλασσα. Ο Νεόφυτος βλέποντας όλα αυτά από το πλοίο, αρχίζει να τηλεβολεί για να απομακρυνθούν οι Τούρκοι , σκοτώνοντας όμως αδιακρίτως . Εκείνη την ώρα φύσαγε δυνατός νοτιάς και τα ίδια τα πλοία κινδύνευαν να βυθιστούν , και έτσι δεν μπορούσαν να ωφελήσουν σε τίποτα τους αβοήθητους στην στεριά.

Βλέποντας ότι δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα, μετά την προτροπή των δύο Στυρέων και ενός στρατιώτη με το όνομα Γεώργιος, άρχισαν να υποχωρούν πυροβολώντας προς το παράλιο άκρο Κάστιζα από όπου και απέπλευσαν προς τους Φούρνους Γαυρίου στην Άνδρο.

Αυτό υπήρξε το τέλος στης μάχης στα Στύρα και έφερε πολύ μεγάλη φθορά στον αγώνα γιατί σκοτώθηκαν, πνίγηκαν και πληγώθηκαν 80 η 90 και όχι 30 όπως αναφέρει ο Τρικούπης. Από τους Τούρκους σκοτώθηκαν 9 και πληγώθηκε μόνο ένας στην κάτω σιαγώνα ο επίσημος Καρύστιος Μαχμούτ Λιούγκας.

Αυτός συνεπλάκη με τον στρατιώτη Γεώργιο που αναφέραμε πιο πάνω τον οποίο τραυμάτισε θανάσιμα. Ο Λιούγκας του έλεγε να παραδώσει τα όπλα αλλά ο Γεώργιος αν και ψυχοραγούσε, του απάντησε ΕΛΘΕ ΛΑΒΕΙΝ και τον πυροβόλησε στο στόμα και του έκοψε την γλώσσα, όπως ο ίδιος ο Τούρκος μαρτυρεί αφού επέζησε.

Όλοι κατέκριναν τον Επίσκοπο ως αίτιο της καταστροφής γιατί ήταν άπειρος και έμεινε στο πλοίο μόνο φωνάζοντας και ότι με το μύρο ζωογονεί τους νεκρούς και γιατρεύει τους τραυματίες.

Οι Στυρείς μέχρι τότε, ήταν αμέτοχοι του αγώνα συλλογιζόμενοι τις συνέπειες μιας και έμεναν τόσο κοντά των έμπειρων στις μάχες Τούρκων της Καρύστου. Ο δε Ομέρ, μετά την μάχη ανέβηκε στο χωριό και καταφόβισε τον κόσμο, ανασκολόπισε τον Δημήτριο Καζάνη και Δημήτριο Κεντιστό γιατί οι γιοί τους πήγαν με τους επαναστάτες και οι πρώτοι όμηροι δραπέτευσαν προς την Κάρυστο.

Η δε ανασκολόπιση έγινε με αυτόν τον τρόπο.

«Δήσαντες αυτούς οι βάρβαροι επί σάγματος, διέπειρον πάσσαλον από της έδρας μέχρι του αυχένος , και έστησαν τα σώματα ημιόρθια. Τούτων δε ο Κεντιστός εξελθών του σκόλοπος την νύχτα, απεχώρησε μικρόν και εκρύφθη εν σχοίνω και τη επιούση ύβριζε τους παρερχόμενους Τούρκους ων τις τέλος δια πυροβολήματος απήλλαξεν αυτόν των βασάνων.»

Στην μάχη αυτή έπεσε μαχόμενος και ο Μιχαήλ Λεπουραίος. Αυτός ήταν ιπποκόμος του Ομέρ αλλά δραπέτευσε στην Άνδρο και ακολούθησε τον Νεόφυτο στα Στύρα. Πάνω στο πτώμα του βρέθηκε επιστολή κάποιου διδασκάλου χωρίς να αναφέρεται το όνομα του, ο οποίος  καλούσε τον Νεόφυτο να έρθει στην Κάρυστο και να παραδώσει το Φρούριο. Και μεν στα Στύρα υπήρχε υπήρχε δάσκαλος ο γαμπρός του επισκόπου Αναγνώστης Διοκσουρίδης , αλλά και στην Κάρυστο  κατοικούσε  ο Χίος  αποδιάκονος  Νικηφόρος Παπαζής. Αυτός υπήρξε γραμματέας του τοπάρχου της Μαγνησίας Καραοσμάνογλου. Μετά, προσελήφθη από την Σμύρνη ο διδάσκαλος   Λασκαράκης από τον πρόκριτο  Χατζή Κωσταντίνου, ο οποίος έγινε μετά γραμματέας του διοικητή Ομέρ. Ο Δασκαλάκης απέκτησε μεγάλη δύναμη μιας και ήταν ιδιαίτερα ευφυής.

Όσο αφορά την συγκεκριμένη επιστολή υπάρχουν δύο γνώμες.  Οι μεν έλεγαν ότι ανήκε στον Διοσκουρίδη, οι δε ότι ανήκε στον Δασκαλάκη και πλαστογραφήθηκε από μερικούς Καρυστινούς  που τον μισούσαν και ήθελαν να τον εξολοθρεύσουν, το οποίο είναι και το πιο πιθανόν λόγω της εξής περίστασης.

Εκείνες τις ημέρες κατά τις οποίες ο Δασκαλάκης είχε την εύνοια των Τούρκων , έβαλε μια γυναίκα μέσα στην νύχτα να φωνάζει δημόσια μέσα στο Φρούριο ότι κάτω στους Μύλους οι Χριστιανοί έφυγαν. Οι Τούρκοι τότε εξαγριώθηκαν και αμέσως κατέβηκαν πάνοπλοι να τους σφάξουν σαν αποστάτες. Και αυτό σίγουρα θα γινόταν αν η Αρχή τους δεν τους καθησύχαζε και έλεγε ότι θα κάνει έρευνα για το κατά πόσο αυτό ήταν αλήθεια. Αφού κατέβηκαν στα σπίτια των Χριστιανών, τους βρήκαν όλους στα σπίτια τους και οι Τούρκοι διαλύθηκαν όταν είδαν ότι δεν υπήρχε λόγος ανησυχίας.

Η Αρχή του Κάστρου έστειλε τότε επιστολή εξιστορώντας τα γεγονότα για να ενημερώσει τον Ομέρ  ο οποίος ήταν όπως είπαμε στα Στύρα.

Ο Ομέρ θεώρησε ότι ο θάνατος πλησίαζε είτε από το συγκεκριμένο περιστατικό, είτε από την επιστολή που είχε ανακαλυφθεί και θεώρησε τον Δασκαλάκη ένοχο. Έστειλε στην Κάρυστο έναν Τούρκο με το όνομα Φακή. Αυτός συνέλαβε τον δάσκαλο ξαφνικά μέσα στο Διοικητήριο  όπου εργαζόταν σαν γραμματέας και τον αποκεφάλισε  έξω από την πόλη προς τα δυτικά κοντά στην εκκλησίας της Αγίας Αικατερίνης.

Την άλλη μέρα, αφού ο Ομέρ επέστρεψε από τα Στύρα πάτησε το πτώμα του με το άλογο για να ατιμώσει το πτώμα του δασκάλου. Την επομένη όμως κατάλαβε ότι άδικα σκότωσε τον άνθρωπο, μετάνιωσε και διέταξε την ταφή του σώματος, όπως λέγεται.

Εκείνο τον καιρό, οι Τούρκοι επιτηρούσαν αυστηρά τους Χριστιανούς για να μην αποστατήσουν και πολλές φορές την νύχτα έκαναν περιπολία στους οικισμούς και στα χωριά.

Μετά την μάχη των Στύρων, οι κάτοικοι της Καρυστίας βρέθηκαν σε αμηχανία και αποφάσισαν να ζητήσουν από τον γενικό αρχηγό της Εύβοιας τον Γοβιό, να αναλάβει την διεύθυνση των πολεμικών επιχειρήσεων  και αν ήταν δυνατόν να ορίσει αρχηγό τον Νικόλαο Κριεζώτη μιας και είχε αναδειχθεί ο πιο ικανός για να αναλάβει την αρχηγία των επιχειρήσεων.

Συνεχίζεται..