16 Νοεμβρίου 1942: Η δραματική βύθιση του υποβρυχίου «Τρίτων»

 https://flight.com.gr/1942-11-16-sub-triton-sinking-2/

Το υποβρύχιο «Τρίτων» (Υ-5) υπό τη διοίκηση του Υποπλοιάρχου Επαμεινώνδα Κοντογιάννη, επιτίθεται σε γερμανική νηοπομπή στα στενά του Καφηρέα και βυθίζει ένα πετρελαιοφόρο. Μετά από εξάωρη καταδίωξη από τα συνοδά πλοία, βυθίστηκε κατόπιν εμβολισμού του από το γερμανικό καταδιωκτικό υποβρυχίων UJ-2102.

Το «Τρίτων» ανήκε στην κλάση «Πρωτεύς» γαλλικής ναυπήγησης, συνολικά έξι, που αποτελούσαν τον μικρό στόλο υποβρυχίων του Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού και είχε παραδοθεί το 1930. Έχοντας κατορθώσει να διαφύγει μαζί με τα υπόλοιπα πλοία του Ναυτικού στη Μέση Ανατολή, είχε λάβει μέρος σε 14 πολεμικές περιπολίες στην Αδριατική, στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο επιτυγχάνοντας τη βύθιση 4 εχθρικών εμπορικών.

Στις 10 Νοεμβρίου 1942, απέπλευσε από το Πορτ Σαΐντ της Αιγύπτου με προορισμό την Εύβοια, όπου θα αποβίβαζε εν κρυπτώ ομάδα πρακτόρων και εξοπλισμό, συνεχίζοντας προς το κεντρικό Αιγαίο. Φτάνοντας στον Καφηρέα με θαλασσοταραχή, το «Τρίτων» προσπάθησε να αναδυθεί, αλλά έγινε αντιληπτό από εχθρικό υδροπλάνο στο φως της μέρας και καταδύθηκε ξανά.

Ο τελευταίος κυβερνήτης του υποβρυχίου “Τρίτων”, υποπλοίαρχος Επαμεινώνδας Κοντογιάννης

Στις 16 Νοεμβρίου εντόπισε εχθρική νηοπομπή κοντά στην Άνδρο αποτελούμενη από το ιταλικό πετρελαιοφόρο “Cereno”, το ιταλικό ατμόπλοιο “Alba Julia”, τα συνοδά περιπολικά UJ-2101, UJ-2102 και το αντιτορπιλικό “Hermes” (το πρώην “Βασιλεύς Γεώργιος ο Α'” που είχε επιταχθεί από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής). Το “Τρίτων” επιτέθηκε εκτοξεύοντας μία τορπίλη από απόσταση 5.500 μέτρων στις 16:30.

Αυτή δεν βρήκε στόχο, οπότε το “Τρίτων” κυνηγήθηκε από το γερμανικό καταδιωκτικό υποβρυχίων (Unterseeboots-Jäger) UJ-2102. Αυτό ήταν επίσης επίτακτο ελληνικό (το πρώην γιωτ “Brigitte” του εφοπλιστή Ευγένιου Ευγενίδη), που είχε εξοπλιστεί με ανυποβρυχιακές συσκευές και πυροβόλα των 88 και 37 mm. Ο κυβερνήτης του, ανθυποπλοίαρχος Gero Kleiner κινήθηκε εναντίον του “Τρίτωνα” μόνος του (η νηοπομπή άλλαξε πορεία), εξαπολύοντας σε δύο επιθέσεις βόμβες βυθού χωρίς να προξενήσει σοβαρές ζημιές στο υποβρύχιο.

Άποψη της επιταγμένης θαλαμηγού “Brigitte” στο UJ-2102 (Historisches Marinearchiv)

Καθώς η νηοπομπή συνέχιζε την πορεία της, το UJ-2102 παρέμεινε στην περιοχή. Μετά από τρεις ώρες ερευνών, το «Τρίτων» εντοπίστηκε και δέχθηκε τρίτη επίθεση με 13 βόμβες βυθού. Αυτή τη φορά οι εκρήξεις προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στο σκάφος, που άρχισε να χάνει λάδια και πετρέλαιο με αποτέλεσμα να προδώσει τη θέση του. Ανερχόμενο σε περισκοπικό βάθος για να προσανατολιστεί, έγινε αντιληπτό οπότε δέχθηκε νέα σειρά βομβών.

Οι ζημιές αυτή τη φορά ήταν συντριπτικές. Ο κυβερνήτης του αποφάσισε ανάδυση και μάχη με το πυροβόλο καταστρώματος, αλλά δέχτηκε καταιγισμό βλημάτων από το γερμανικό UJ-2102. Το «Τρίτων», παρόλα αυτά, κατόρθωσε να επανδρώσει το πυροβόλο των 100 mm. Με τον αγώνα να είναι άνισος, τα δύο πλοία αντάλλαξαν πυρά μέχρι που το UJ-2102 στράφηκε με ορμή και εμβόλισε το υποβρύχιο. Η μάχη συνεχίστηκε από του σύνεγγυς με τα πληρώματα να ανταλλάσσουν ακόμα και πυρά ελαφρών όπλων και χειροβομβίδες. Ο κυβερνήτης Υποπλοίαρχος Ε. Κοντογιάννης, άδειασε μέχρι και το περίστροφό του κατά του εχθρικού πολεμικού, πριν το τελευταίο εμβολίσει ξανά το υποβρύχιο.

Αναφορά του γερμανικού ναυτικού για τη βύθιση του ελληνικού υποβρυχίου “Τρίτων”

Το «Τρίτων», με το σκαρί τσακισμένο, τα όργανα κατεστραμμένα, την ομοχειρία του πυροβόλου του να έχει σκοτωθεί και βάζοντας νερά άρχισε να βυθίζεται. Οι επιζώντες, όσοι πρόλαβαν, έπεσαν στο νερό και ανασύρθηκαν σχεδόν όλοι από το γερμανικό περιπολικό. 24 άνδρες χάθηκαν με το ναυάγιο (αναφέρονται 19 μέλη του πληρώματος με τους πέντε επιπλέον να είναι τα μέλη της ομάδας αποβίβασης, οι υποπλοίαρχοι του Bρετανικού Ναυτικού Carter και Cole, ο ανθυποπλοίαρχος Παπανικολάου, ο ναύτης Μαστρογιάννης και ο πολίτης Αθανασόπουλος) ενώ δύο, οι ηλεκτρολόγοι αρχικελευστής Ν. Μαρουλάς και δίοπος Δ. Παπαδημητρίου κολύμπησαν για ώρες μέχρι την Εύβοια, όπου κατόρθωσαν να κρυφτούν και να διαφύγουν στη συνέχεια στη Μέση Ανατολή.

Ο κυβερνήτης του καταδιωκτικού UJ-2102, υποπλοίαρχος Gero Kleiner αριστερά κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του το 1942 και δεξιά κατά την παράδοση του ελληνικού υποβρυχίου “Τρίτων ΙΙ” το 1972 στη ναυτική σχολή του Νάρβικ.

Η απώλεια του “Τρίτωνος” ήταν η τρίτη από τις τέσσερις, που θα πλήξουν τον στόλο των ελληνικών υποβρυχίων κατά τον Β΄Παγκόσμιο η πιο δραματική. Η πολεμική σημαία του υποβρυχίου παραδόθηκε στον κυβερνήτη του UJ-2102, υποπλοίαρχο Gero Kleiner και επεστράφη σε τιμητική εκδήλωση στο ΠΝ το 1972, κατά την παράδοση του υποβρυχίου «Τρίτων ΙΙ», κλάσης U-209 (S-112) στη Γερμανία. Σήμερα εκτίθεται στη διοίκηση υποβρυχίων του ΠΝ στο ναύσταθμο Σαλαμίνας.

Στάθης Βασιλείου