 |
| φωτο Ιωάννα Μούτση |
Απόψε το βράδυ είχαμε την μεγάλη χαρά να παρακολουθήσουμε έναν από τους μεγάλους τραγουδιστές της Ελλάδας σε μια συναυλία που θα μείνει στις αναμνήσεις σαν μια σημαντική στιγμή του φετινού Καλοκαιριού.
Ο κόσμος κατέκλυσε το θέατρο που γέμισε ασφυκτικά όλους τους χώρους του ,τραγούδησε μαζί με τον κύριο Μητσιά τα τραγούδια που ερμήνευε.
Την συναυλία προλόγησε η Αντιδήμαρχος υπεύθυνη για θέματα πολιτισμού, κ.Μαρία Βερούχη Λεμονιά και μετέφερε τον χαιρετισμό του δημάρχου ο οποίος βρίσκεται στην Θεσσαλονίκη εν όψιν της Διεθνούς Έκθεσης με την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας.
Τα τραγούδια του Μανώλη Μητσιά μεταφέρουν εκτός από συναισθήματα, ιδέες, συνθήματα, και ιστορίες που συνθέτουν το παζλ του βηματισμού της Χώρας μέσα στο σκληρό μονοπάτι της Ιστορίας. Για παράδειγμα όταν σιγοτραγουδάμε τον Γιάννη τον φονιά παρασυρμένοι από την μελωδία ρωτάμε ποτέ τι λέει το τραγούδι? Ποια είναι η ιστορία του Γιάννη του φονιά?
Ο Γιάννης, θα μπορούσε να είναι οποιοδήποτε άλλο όνομα αλλά η ιστορία είναι αληθινή και έγινε το 1960 σε ένα χωριό στην Ηλία. Ήταν ένα εγκλημα "τιμής" γιατί σκότωσε την γυναίκα του επειδή διατηρούσε σχέση με έναν ομότεχνο του βιολιτζή που έπαιζαν μαζί στα πανηγύρια.
Ο Γιάννης, είχε έξι παιδιά και το πιο μικρό του ήταν η κόρη του , το Φροσί. Το δικαστήριο , μόλις 60 χρόνια πριν το σήμερα, αθωώνει τον Γιάννη μιας και το έγκλημα ήταν τιμής και έδρασε εν βρασμό ψυχής. Μετά το δικαστήριο, τον υποδέχθηκαν στην σάλα όλα του τα παιδιά και οι συγγενείς και ήρθε και η Φρόσω που δούλευε στην Αθήνα. Το δύστυχο κορίτσι, φίλησε τα χέρια του πατέρα του αλλά έφυγε από την σάλα, έφυγε δηλαδή από την κοινή συναίνεση στο έγκλημα και αυτοκτόνησε στα 18 του χρόνια μην αντέχοντας άλλο τον άδικο χαμό της μάνας .
Ερχόμαστε στο σήμερα και μετράμε γυναικοκτονίες αλλά ας σκεφτούμε ότι μέχρι πριν λίγα χρόνια, οι φονιάδες καμάρωναν και γινόντουσαν δεκτοί ακόμα και από τον νόμο. Ακούστε πάλι το τραγούδι τώρα ..και προσέξτε τα λόγια.
Ένα άλλο τραγούδι τώρα που μιλάει με τόσο πικρά λόγια για την πατρίδα μας είναι η Πιρόγα και αν θα θέλατε μπορείτε να διαβάσετε μια ενδιαφέρουσα κριτική πιο κάτω.
Έχετε αναρωτηθεί για τους στίχους της Μικρής Ραλλού? Πίσω από τα ποιητικά λόγια ήταν τελικά ένα μικρό κορίτσι που απεπλησμένο αυτοκτόνησε αντί να πέσει στα χέρια αυτών που την "κέρδισαν" στα ζάρια ! Για σκεφτείτε ...
Πράγματι τα τραγούδια έχουν πολλά να πουν, κυρίως για τις κοινωνίες που αντιπροσωπεύουν ,αρκεί να ακούμε προσεχτικά και να ερμηνεύουμε ακόμα προσεχτικότερα για να δούμε αν πραγματικά έχουμε φωτίσει όλες τις σκοτεινές μας πλευρές η ακόμα έχουμε πολλά σκοτάδια να διαλύσουμε.
Σαράντα παλικάρια στην άκρη του γιαλού
επαίξανε στα ζάρια τη μικρή Ραλλού
σ’ ανατολή σε δύση σε κόσμο και ντουνιά
ρωτάν ποιος θα κερδίσει την ομορφονιά
Μικρό το καλοκαίρι μεγάλος ο καιρός
κανείς όμως δεν ξέρει ποιος θα `ναι ο τυχερός
σαράντα παλληκάρια στην άκρη του γιαλού
επαίξανε στα ζάρια τη μικρή Ραλλού
Σαράντα παλληκάρια με λιονταριού καρδιά
ερίξανε στα ζάρια μια τρελή βραδιά
ζηλεύει το φεγγάρι και στέλνει απ’ τα βουνά
το μαύρο καβαλάρη που μας κυβερνά
Κι ο χάροντας σαν φίδι τραβάει την κοπελιά
σ’ αγύριστο ταξίδι σ’ ανήλιαγη σπηλιά
σαράντα παλληκάρια στην άκρη του γιαλού
εχάσανε στα ζάρια τη μικρή Ραλλού
https://criticism.gr/analusi-tou-tragoudiou-erotiko-me-mia-piroga/
Ανάλυση του τραγουδιού «Ερωτικό» («Με μια πιρόγα»)
Ελληνικό τραγούδι Λογοτεχνία και ΜΜΕ October 20, 2022
της Βασιλείας Τριανταφύλλου
Πρόλογος
Το «Ερωτικό», γνωστό και με τον τίτλο «Με μια πιρόγα» είναι τραγούδι σε στίχους του Άλκη Αλκαίου και μουσική του Θάνου Μικρούτσικου. Οι στίχοι του τραγουδιού γράφονται τη δεκαετία του ’70 και ερμηνεύονται ζωντανά για πρώτη φορά από τη Χάρις Αλεξίου το 1981 (Ανώνυμος, 2020). Τον επόμενο χρόνο το κομμάτι κυκλοφορεί στο άλμπουμ «Εμπάργκο» με άλλα εννέα τραγούδια, τους στίχους των οποίων έχει επίσης γράψει ο Αλκαίος (Εμπάργκο ( δίσκος @ 1982 ), χ.χ.). Ο Βαγγέλης Λιάρος, όπως ονομάζεται στην πραγματικότητα ο Αλκαίος (Άλκης Αλκαίος, 2021), είναι γνωστός για το πόσο σχολαστικά και με προσοχή στη λεπτομέρεια γράφει τους στίχους του. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που ο Μικρούτσικος τον έχει χαρακτηρίσει «ποιητή μεταμφιεσμένο σε στιχουργό» (Μαλισσόβα, 2018).
Μορφολογικές ιδιαιτερότητες
Η «Πιρόγα», όπως οι περισσότερες δημιουργίες του Αλκαίου, μοιάζει περισσότερο με ποίημα παρά με τραγούδι. Όπως παρατηρεί κανείς κατά την ακρόαση του, στο ζεϊμπέκικο αυτό, απουσιάζει το ρεφραίν: αντί αυτού η τέταρτη στροφή επαναλαμβάνεται δύο φορές. Οι πέντε συνολικά στροφές αποτελούνται από πέντε στίχους, οι οποίοι, όμως, αν και πολυσύλλαβοι δεν έχουν συγκεκριμένο αριθμό συλλαβών. Επιπλέον, η ομοιοκαταληξία του τραγουδιού είναι ζευγαρωτή (α-γ-ε και β-δ).
Η γλώσσα του κομματιού είναι λιτή, αλλά περιέχει αρκετές μεταφορές (π.χ. «γλυκό νερό», «θα κοπεί η ζωή σου») και προσωποποιήσεις (π.χ. «αγριεύει η βροχή», «να ημερέψει ο νους»). Μπορούμε, επίσης, να διακρίνουμε πολλές εικόνες, οι οποίες έρχονται σε αντίθεση η μία με την άλλη. Ξεκινώντας από την πρώτη στροφή, μας περιγράφεται μια πιρόγα, που χαμένη πλέει σε κακές καιρικές συνθήκες. Αυτή την άγρια, φουρτουνιασμένη θάλασσα διαδέχεται μια μαγευτική εικόνα ενός πλοίου που ταξιδεύει σε ξένους τόπους με ονειρεμένους κρεμαστούς κήπους. Στην επόμενη στροφή η αρμύρα, το σημάδι, δηλαδή, της άγριας αυτής θάλασσας, αντιτίθεται στο γλυκό νερό από τον ναό του Απόλλωνα, ενώ η έρημος της τρίτης στροφής μέσα στην οποία τρέχει το καραβάνι αντιδιαστέλλεται με τη Μεσόγειο Θάλασσα. Στην τελευταία στροφή, παρατηρούμε μια αντιθετική εικόνα: την Αττική του πολιτισμού και των λαμπρών μαρμάρων που έχει πλέον μετατραπεί σε ένα φαιό νταμάρι.
Χρήση των εικόνων για την αποδόμηση νοημάτων
Οι εικόνες των στίχων λειτουργούν συμβολικά και οι αντιθέσεις που δημιουργούνται μεταξύ τους εντείνουν το νόημα των αλληγοριών, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Ο Άλκης Αλκαίος χρησιμοποιεί αυτές τις συμβολικές εικόνες τόσο για να αποδομήσει έννοιες σαν την «ελληνικότητα», την «Ελλάδα» και το «έθνος», όπως αυτές είχαν ορισθεί από τις κυβερνήσεις της Δικτατορίας, όσο και για να τις δομήσει εκ νέου.
Όπως φαίνεται από το σύνθημα τους «Ελλάς-Ελλήνων-Χριστιανών», οι πραξικοπηματίες θέτουν ως κεντρικές εθνικές αξίες την πατρίδα και τη θρησκεία. Στον πυρήνα του έθνους τίθενται οι Συνταγματάρχες, ως συνεχιστές της ανδρείας και της γενναιότητας των ηρώων του 1821 (Βόγλη, 2021). Επιπλέον, στο πλαίσιο του επαναπροσδιορισμού της εθνικής ταυτότητας, η ελληνικότητα -ιδίως στο χώρο της τέχνης- συνδέεται με την κλασική αρχαιότητα.
Η Αττική του χρυσού αιώνα, ωστόσο, η Αττική του πολιτισμού, της δημοκρατίας και των λευκών μαρμάρων έχει εξαφανιστεί· οι Συνταγματάρχες την έχουν καταντήσει γκρίζο τσιμέντο. Μέσω των στίχων του ο Αλκαίος σχολιάζει πως κάτι ανάλογο έχει συμβεί και στο ελληνικό έθνος. Οι Νεοέλληνες δε θυμίζουν σε τίποτα την ηθική, τη γενναιότητα και την τόλμη προγόνων τους, όπως η Αντιγόνη. Για τον στιχουργό δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια μάζα, που δεν μπορεί να φτάσει ούτε καν τη σκιά της μεγαλειότητας της ψυχής αυτών των αρχαίων ηρώων. Χωρίς ένα σύστημα ηθικών αξιών, ο δειλός ελληνικός λαός εθελοτυφλεί και επιλέγει τον εύκολο δρόμο, αφήνοντας να τον ελέγχουν και να τον χρησιμοποιούν ξένοι φαντάροι. Χωρίς, όμως να αντιλαμβάνονται τις καταστροφικές συνέπειες των πράξεών τους, οι Έλληνες διατηρούν αυτή τη βλαβερή στάση, κάτι το οποίο θα μετανιώσουν όταν είναι πλέον πολύ αργά.
Στο τραγούδι παρατηρούμε, επίσης, ένα διαφορετικό ορισμό της «ελληνικότητας» που ξεπερνά τα γεωγραφικά σύνορα της χώρας. Με αναφορές σε ξένες κουλτούρες, όπως η αφρικανική πιρόγα (Pirogue, 2021) και το περσικής καταγωγής καραβάνι (Καραβάνι, 2018), αλλά και με παραπομπές στην παγκόσμια ιστορία, όπως στον λαό των Βησιγότθων και τους κρεμαστούς κήπους της Αλεξάνδρειας, η «ελληνικότητα» για τον Άλκη Αλκαίο δείχνει να περιλαμβάνει ολόκληρη της Μεσόγειο και τους λαούς της.
Καθολικότητα στίχων
Οι αναφορές στην παγκόσμια ιστορία ξεχωρίζουν τον Αλκαίο από τους σύγχρονούς του. Αν και το τραγούδι ανήκει στην πρώτη περίοδο του έργου του, ο Λιάρος διαφέρει από τους πολιτικοποιημένους στιχουργούς της εποχής του, διότι με τις παραπομπές στην παγκόσμια ιστορία, επιδιώκει τη δημιουργία στίχων καθολικών, που ξεπερνούν γεωγραφικά και χρονικά όρια και με τους οποίους μπορεί να ταυτιστεί ο οποιοσδήποτε (Λέκκα-Νίκα, 2019). Για αυτό και χρησιμοποιεί ενεστώτα με την εναλλαγή μεταξύ α’ και β’ ενικού προσώπου: εκκινώντας από τη δική του ατομική εμπειρία (α’ ενικό), απευθύνεται στο συλλογικό (β’ ενικό).
Ανάλυση στίχων
Υπάρχουν αρκετές θεωρίες σχετικές με το νόημα του τραγουδιού, οι οποίες, όμως, δεν επιβεβαιώθηκαν πότε από τον Αλκαίο σε κάποια από τις λιγοστές συνεντεύξεις του. Ωστόσο, ο Θάνος Μικρούτσικος έχει πει σχετικά με την «Πιρόγα» πως είναι ένα διαχρονικό, πολυδιάστατο ποιητικό κείμενο, το οποίο αν και έχει μια ερωτική διάσταση, μπορεί να ερμηνευθεί ανάλογα με τις κοινωνικοπολιτικές καταστάσεις της εκάστοτε εποχής. Αναφέρει, ακόμα, πως «στο τέλος του συνδέει τον έρωτα με τις συνθήκες ζωής την περίοδο που γράφτηκε» (Καναβαράκης, χ.χρ.).
Παρακάτω θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε τους στίχους προσπαθώντας να βρούμε διαχρονικά μηνύματα, αλλά και εντοπίζοντας σημεία, τα οποία μπορεί να αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα.
Α’ στροφή
Η πιρόγα του πρώτου στίχου (βλ. Παράρτημα, σ. 9) συμβολίζει την ελληνική κοινωνία, που περιπλανάται και κάθε φορά που καταφέρνει να προοδεύσει, γυρνά πίσω. Και αυτό γιατί στις δύσκολες ώρες («που αγριεύει η βροχή»), οι Έλληνες προτιμούν τον εύκολο δρόμο και την καλοπέραση, όπως υποδηλώνουν οι κρεμαστοί κήποι (Ανώνυμος, 2020). Δεν καταλαβαίνουν, ωστόσο, πως με αυτόν τον τρόπο καταστρέφουν σταδιακά τον ίδιο τους τον εαυτό («τα φτερά σου σιγοπριονίζεις»).
Β’ στροφή
Η δεύτερη στροφή αφορά τις βλαβερές συνέπειες των πράξεων, οι οποίες περιγράφονται στους προηγούμενους στίχους. Το κορμί των Ελλήνων είναι πλέον γυμνό και ευάλωτο. Η θάλασσα πάνω στην οποία έπλεαν ανέμελα, πιστεύοντας πως είναι ασφαλής, τους έχει καταστρέψει, σημαδεύοντας τους με την αλμύρα της. Αυτό συμβαίνει όταν παραδίδεται κανείς στους εισβολείς-Βησιγότθους και προδίδει τις αξίες και τα ιερά του. Όταν, όμως, η προφητεία του μαντείου βγει αληθινή («σου έφερα από τους Δελφούς γλυκό νερό») και οι Έλληνες συνειδητοποιήσουν την τραγική τους κατάσταση, την οποία οι ίδιοι προκάλεσαν, θα είναι πολύ αργά για να διορθώσουν («σκούριασε το κλειδί του Παραδείσου»).
Γ’ στροφή
Όπως και η πιρόγα, το καραβάνι της τρίτης στροφής συμβολίζει την ελληνική κοινωνία, που μέσα στη σκόνη, τις δύσκολες, δηλαδή, συνθήκες, τρέχει αναζητώντας τη σκιά της Αντιγόνης. Υπάρχουν διαφορετικές θεωρίες για το ποιος αποτελεί την έμπνευση πίσω από την Αντιγόνη. Μία από αυτές θέλει τον Αλκαίο να επιβεβαιώνει πως πράγματι εμπνέεται από τον Κώστα Γεωργάκη, τον φοιτητή στη Γένοβα που αυτοπυρπολείται το 1970 ως διαμαρτυρία για τη Δικτατορία (Μαραγκού, 2020). Η γενναιότητα του φαίνεται να συγκινεί τον στιχουργό και να γίνεται αφορμή για τη δημιουργία αυτού του τραγουδιού.
Ο Γεωργάκης στους στίχους του «Ερωτικού» παίρνει τη μορφή της Αντιγόνης, της πρωταγωνίστριας από την τραγωδία του Σοφοκλή, η οποία καταδικάζεται σε θάνατο από τον θείο της, Κρέοντα, αλλά σε μια τελευταία πράξη αντίστασης προς τον ανθρώπινο νόμο βάζει τέλος στη ζωή της (Reynolds, 2020). Το σεντόνι του στίχου 13 (βλ. Παράρτημα, σ. 9) αναφέρεται στο λευκό σεντόνι με το οποίο σκεπάζονται οι νεκροί[1]. Όταν κάποιος με το ήθος της Αντιγόνης ή του Γεωργάκη πεθαίνει είναι δύσκολο να τον ξεχάσουμε, «να ηρεμήσει ο νους» μας. Τα συναισθήματα που μας δημιουργούνται από την απουσία ενός τέτοιου ατόμου είναι τόσο μεγάλα, όσο η Μεσόγειος και δεν μπορούν να περιοριστούν από κανέναν· κανένα σκοινί δεν μπορεί να τα συγκρατήσει.
Οι Νεοέλληνες, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, κυνηγούν την Αντιγόνη και όσα αυτή συμβολίζει, αλλά δεν μπορούν να φτάσουν ούτε τη σκιά της· δε θα μπορέσουν ποτέ να συγκριθούν μαζί της σε τόλμη και ηθική.
Δ’ στροφή
Η τελευταία στροφή περιγράφει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα της δεκαετίας του ‘70, όταν και γράφεται το τραγούδι. Ο Αλκαίος δεν μπορεί να εντοπίσει στους σύγχρονούς του καμία από τις αρετές των αρχαίων ηρώων. Για εκείνον η Αντιγόνη έχει χαθεί οριστικά, μαζί με την Αττική της χρυσής εποχής. Η Αττική του πολιτισμού, χτισμένη με το υπέρλαμπρο μάρμαρο, έχει μετατραπεί σε θαμπό, φαιό νταμάρι, πάνω στο οποίο εξασκούνται οι δουλοπρεπείς φαντάροι που υπακούουν στις εντολές των ξένων δυνάμεων (Ανώνυμος, χ. χ.).
Επίλογος
Οι στίχοι του Άλκη Αλκαίου είναι αποτέλεσμα των πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών της εποχής, στην οποία γράφονται. Το «Ερωτικό», παρ’ όλα αυτά, είναι ένα τραγούδι διαχρονικό, που «διασχίζει τον χρόνο», όπως έχει πει ο Θάνος Μικρούτσικος (Καναβαράκης, χ.χ.). Και αυτό γιατί ακούγοντας την «Πιρόγα», ακόμη και σήμερα, σχεδόν σαράντα χρόνια μετά την κυκλοφορία της, μπορούμε να ταυτιστούμε με τους στίχους της.
Βιβλιογραφία
«Μικρή Ραλλού»: η αισθητικοποίηση του παιδοβιασμού
του Άκη Γαβριηλίδη
Σαράντα παλικάρια από τη Λιβαδειά πήγαν και πάτησαν την Τροπολιτσά.
Μετά το πάτημα, κατέσφαξαν όλους τους Μουσουλμάνους (και Εβραίους) κατοίκους της, άντρες, γυναίκες, παιδιά και γέρους.
Άλλα σαράντα παλικάρια, πλάσματα της φαντασίας του Νίκου Γκάτσου –λάτρη της τρισχιλιετούς ελληνικής ιστορίας, της λαογραφίας, αλλά και της διακειμενικότητας- παίξανε στα ζάρια μία μικρή για να δούνε «ποιος θα την κερδίσει». Το ερώτημα αυτό, όπως αναφέρεται στο συγκεκριμένο τραγούδι, προκάλεσε μεγάλη αγωνία –αλλά καμία απορία ή προβληματισμό- «σ’ Ανατολή και Δύση, σε κόσμο και ντουνιά».
Κανείς, ούτε ο στιχουργός ούτε οι ήρωες της ιστορίας του, δεν φαίνεται να αναρωτήθηκε: τι είδους «κέρδος» άραγε θα ήταν αυτό; Τι είδους συνήθεια, και τίνος, ήταν αυτή η πρακτική, να χρησιμοποιείται ως έπαθλο τυχηρού παιγνίου ή στοιχήματος ένα ανθρώπινο πλάσμα, και μάλιστα νεαρής –αν και μη ακριβώς προσδιοριζόμενης- ηλικίας; Κανείς δεν ενδιαφέρθηκε να ρωτήσει την ίδια την «ομορφονιά» αν έχει κάποια δική της προτίμηση, μήπως τυχόν επιθυμούσε κάποιο εκ των σαράντα παλικαριών, ή –όπερ και το πιθανότερο- κανένα εξ αυτών. Και εκείνος που θα την «κέρδιζε», τι θα την έκανε;
Στο τραγούδι δεν μαθαίνουμε, διότι παρεμβαίνει το φεγγάρι, το οποίο «ζήλεψε» –ποιον και τι ακριβώς ζήλεψε άραγε; Μάλλον θα ήθελε να μετέχει και αυτό στην κλήρωση ως ένα τεσσαρακοστό πρώτο παλικάρι, ώστε να έχει περίπου 2,5% πιθανότητες να «κερδίσει» και αυτό. Επειδή λοιπόν ζήλεψε τους υποψήφιους βιαστές, αποφάσισε να … τιμωρήσει με την θανατική ποινή το παρ’ ολίγον θύμα.
Η επιλογή μιας γυναίκας –ακριβέστερα, πολλών γυναικών- να προτιμήσουν την αυτοκτονία για να μην πέσουν στα χέρια κάποιου κατακτητή, επίσης αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ελληνικής εθνικής μυθολογίας (όπως και πολλών άλλων). Εδώ όμως δεν πρόκειται ούτε καν γι’ αυτό. Η μικρή Ραλλού αμετάκλητα στερείται οποιαδήποτε αυτενέργεια, ακόμα και την αυτενέργεια της αυτοκτονίας. Είναι ένα βουβό και παθητικό θύμα απ’ την αρχή ως το τέλος. Αν δεν πέθαινε, δεν θα διέφερε και πολύ από ένα έπιπλο.
Ο Νίκος Γκάτσος, όπως και ο Μάνος Χατζιδάκις που έγραψε τη μουσική του τραγουδιού, θεωρούνται συνώνυμα της ευαισθησίας και της ποιητικότητας. Υπάρχουν μάλιστα διάφορα κείμενα, εκπομπές, συλλογές CD κ.λπ. στα οποία αναλύεται διά μακρών πώς «εξυμνείται η γυναίκα» στο έργο τους. Ωστόσο, είναι απίστευτη η αναισθησία που χαρακτηρίζει τα λόγια του τραγουδιού αυτού, και εξίσου απίστευτο το ότι, εξ όσων γνωρίζω, κανείς –και, ιδίως, καμία- από τους συντελεστές/ συντελέστριες του παραπάνω λεκτικού σχηματισμού δεν την πρόσεξε μέχρι τώρα. Ενδεικτικά, η Αγαθή Δημητρούκα, η σύντροφος του Γκάτσου όσο ζούσε, σε σχετικό άρθρο της στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, περιέλαβε τη Μικρή Ραλλού στον ίδιο τον τίτλο και αναφέρθηκε αρκετές φορές σε αυτήν, χαρακτηρίζοντάς την «παραμύθι» ανάλογο με την Περιμπανού, όπου όπως λέει εκδηλώνεται «η ευγένεια, η χάρη και η φευγαλέα μελαγχολία» του έργου του Χατζιδάκι. Στο δε κλείσιμο, συνοψίζει τις γυναίκες στο έργο του Γκάτσου ως εξής:
Κορίτσια αμάραντα, αγάπες τρυφερές, κορίτσια της νύχτας, γλυκές μαντόνες, τρελές του φεγγαριού, καρτερικές σύζυγοι, παρηγορητικές αδερφές, τραγικές ερωμένες, γυναίκες αμίλητες, βουβές, γεμάτες προσμονή και συγχώρηση, «με δάκρυ θαλασσί στα μάτια τα μεγάλα», με ευγνώμονες αγκαλιές, θαρραλέες ψυχές και το όνειρο ενός καλύτερου κόσμου, γυναικείες φιγούρες στητές, αγέρωχες, θαρρείς πως περίμεναν τον ποιητή βαλμένες στη σειρά καθ’ ύψος, σαν τα ειδώλια της Αρτεμης στο μουσείο των Συρακουσών, να διακρίνει και να τραγουδήσει τους πόθους και τα πάθη κάθε καρδιάς χωριστά (Οι υπογραμμίσεις δικές μου).
Δεν φαίνεται να πρόσεξε όμως ότι τουλάχιστον η Μικρή Ραλλού δεν έχει κανέναν πόθο και κανένα πάθος για να το τραγουδήσει κανείς. Ούτε καν καρδιά φαίνεται να έχει. Είναι πράγματι μια γυναίκα –ορθότερα, ένα κορίτσι- αμίλητο και βουβό, έρμαιο των ανδρικών επιθυμιών. Είναι όμως καλό αυτό;
Προσθήκη εκ των υστέρων:
Στο κείμενο διερωτώμαι ρητορικά, ή μάλλον σαρκαστικά, «τι ζήλεψε το φεγγάρι», υπονοώντας ότι η χρήση του ρήματος αυτού δεν βγάζει νόημα.
Με βάση όμως τη συζήτηση στα σχόλια, και με βάση μια πιο προσεκτική ανάγνωση των στίχων, συμπεραίνω ότι υπάρχει μια ερμηνεία με την οποία η χρήση αυτή βγάζει νόημα. Το νόημα όμως αυτό είναι ακόμα πιο δυσοίωνο και δυσμενές για το στιχούργημα: το φεγγάρι ζηλεύει όχι τα σαράντα παλικάρια, αλλά την Ραλλού -για την «τύχη» της να την επιθυμούν σαράντα άνδρες ενώ εκείνο κανένας. Έτσι, την τιμωρεί με θάνατο για της στερήσει αυτή την αξιοζήλευτη τύχη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου