Ιστορικά και αρχαιολογικά στοιχεία για το Κάστρο της Καρύστου από την μελέτη της Α. Ελένης Τσιομπίκου.

 Αντιγραφή μεγάλου μέρους από την μελέτη της Ελένης Τσιομπίκου.

"Castel Rosso Καρύστου. Το Κάστρο και ο οικισμός- Τα νέα στοιχεία της έρευνας."

Το Καστέλλο Ρόσσο βρίσκεται στην κορφή του λόφου Monte Folli, 350 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας.

Ο λόφος και το κάστρο κατοικήθηκαν χωρίς διακοπή για τουλάχιστον 600 χρόνια,(13-19 αιώνα)  σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρύματα, χωρίς να προσμετρήσουμε πρώτερες περιόδους μιας και σύμφωνα με την τοπική παράδοση, στην κορφή του λόφου βρισκόταν η Αρχαία Ακρόπολη και αργότερα, Μεσοβυζαντικό Οχυρό.

Δυστυχώς, εξ αιτίας της έλλειψης πλήρους αποτύπωσης και ανασκαφικών δεδομένων, δεν έχει γίνει συστηματική μελέτη του μνημείου και η έρευνα, όπως και η επέμβαση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, υπήρξε μέχρι τώρα περιορισμένη.

Συγκεκριμένα, απαραίτητες για την ασφαλή πρόσβαση στο οχυρό έγιναν αναστυλωτικές εργασίες το 1968 και το 1969 από τον Παύλο Λαζαρίδη.Συνεχίστηκαν το 1973 από την Μυρτώ Γεωργοπούλου. Με αφορμή το πρόγραμμα Κάστρων Περίπλους , την διετία 2007-2008 πραγματοποιήθηκε στον χώρο μικρής κλίμακας αρχαιολογική έρευνα υπό την εποπτεία της 23ης Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

Το Καστέλλο Ρόσσο, μπορεί σήμερα να βυθίζεται στην λήθη του χρόνου όμως υπήρξε ένα από τα πιο σημαντικά Μεσαιωνικά Κάστρα της Εύβοιας.

Σύμφωνα με ιστορικές πηγές,κτίστηκε στα χρόνια της κυριαρχίας του Λομβαρδικού Οίκου των Dalle Carceri στην Κάρυστο,δηλ μετά το 1205. Το 1276 ολοκληρώθηκε αλλά καταλήφθηκε από τον ιππότη Λικάριο. Το 1296 οι Λομβαρδοί έγιναν πάλι κύριοι του Κάστρου. Το 1317 πέρασε στους Καταλανούς. Το 1365 ήταν η σειρά των Βενετών να υψώσουν τα λάβαρα τους στον λόφο. Υπό την κυριαρχία των Βενετών η περιοχή χάνει την λάμψη και την ευμάρεια της. Η Κάρυστος μαραζώνει, ο πληθυσμός μειώνεται και το Κάστρο παρουσιάζει εικόνα εγκατάλειψης.

Το 1470 το κατέλαβαν οι Τούρκοι και το 1833, αναγκάστηκαν να παραδώσουν την Καστροπολιτεία στους Έλληνες, οι οποίοι σύντομα την εγκατέλειψαν με αποτέλεσμα στο εξείς να μένει  εκτεθειμένη στην καταστρεπτική μανία του αέρα και την λιθαρπαγή.

Με περίγραμμα μήκους 280 μέτρων και μεγίστου πλάτους 120 μ, το κάστρο είναι μεγάλων διαστάσεων. Καθώς δεν έχει πραγματοποιηθεί συστηματική ανασκαφική έρευνα δεν μπορούμε να αποτυπώσουμε τα κτίσματα έτσι ώστε να έχουμε μια ξεκάθαρη εικόνα της Καστροπολιτείας. 

Παρόλα αυτά, ακόμα και τα υπάρχοντα, μας δείχνουν την σπουδαιότητα του μνημείου  για την ιστορία, όχι μόνο της Καρύστου, αλλά και ολόκληρου του Αιγαίου.

Τα ευρήματα των τελευταίων εργασιών στο εσωτερικό του κάστρου και του χωριού, εκτός από το ότι πιστοποιούν την συνεχή χρήση της θέσης από τις αρχές του 13ου αιώνα έως τον 19ο, μαρτυρούν τον σημαντικό ρόλο της περιοχής και του λιμανιού της Καρύστου στο εμπόριο της Μεσογείου διαμέσου των αιώνων.

Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως τμήματα αγγείων κλασσικών χρόνων που σε συνδιασμό με αρχιτεκτονικά μέλη της ίδιας περιόδου, ενισχύουν την υπόθεση της εγκατάστασης στην θέση ήδη από την αρχαιότητα.

Για αυτό τον λόγο είναι μεγάλης και ζωτικής σημασίας να κρατήσουμε τον χώρο ασφαλή για μελλοντική ανασκαφή και ανάδειξης του μνημείου μέσα και έξω από τα τοίχη. Κάτι που με πολύ μεγάλο κόπο έχουν καταφέρει λίγοι άξιοι Καρυστινοί μέχρι σήμερα.

Στο μέλλον, ίσως αρχίσει πάλι η ανασκαφή και ίσως υπάρξει ενδιαφέρον και προσπάθεια για περαιτέρω ανάδειξης του μνημείου με αναστύλωση τουλάχιστον εκείνων των μερών που θα επιτρέπει η έρευνα των ειδικών.

Μέχρι τότε, ο Μόντε Φόλλι,- ο τρελός αέρας των Μεσαιωνικών κατακτητών, θα συναντά τον Έλληνα Βορέα μέσα και γύρω από το Κάστρο και είθε η πνοή του να δώσει πάλι ζωή στην αρχαία ακρόπολη της Καρύστου ενώ οι καμπάνες θα κτυπούν χαρμόσυνα στην γιορτή του Προφήτη Ηλία.