ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΦΕ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΣΑΡΑΒΑΝΟΥ ΤΟΥ ΚΑΡΥΣΤΙΝΟΥ

 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΦΕ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΣΑΡΑΒΑΝΟΥ ΤΟΥ ΚΑΡΥΣΤΙΝΟΥ του ΤΑΚΗ ΜΟΥΤΖΟΥΡΗ.

….και το όνομα δε αυτού, Brazilian. Μπραζίλιαν.

Αφού το Μπραζίλιαν που ήταν εκεί κοντά στη Βουκουρεστίου, γωνιακό με τη στοά Σπυρομήλιου, το κλασικό καφέ των διανοουμένων που στριμώχνονταν κάθε απομεσήμερο όλοι όρθιοι, έχει κλείσει τον κύκλο της ζωής του απ' το Νοέμβριο του 2002!

Ναι, αλλά και όχι.

Το τωρινό, με μια τεράστια ομπρέλα που γράφει Brazilian να καλύπτει τα τραπεζάκια του στο πεζοδρόμιο, αναστήθηκε απ' τον νέο ιδιοκτήτη του σεβαστού αυτού ονόματος με βάση την παράδοση του παλαιού.

Εκείνο, το παλαιό, πρωτοάνοιξε το1933 ως BRAZILIAN COFFEE STORES απ' τον Ευάγγελο Σαραβάνο, εκεί στη Βουκουρεστίου 1β (πρώην Γιαν Σματς).

Ο Σαραβάνος, γεννήθηκε στην Κάρυστο της Εύβοιας το έτος 1890 και έμεινε χρόνια στην μακρινή Βραζιλία.

Το όνομά του : Ευάγγελος Σαραβάνος. Ευβοιώτης, από την Κάρυστο, ήξερε τα πάντα γύρω από τον καφέ, καθώς έζησε χρόνια στη Βραζιλία, οπότε η βραζιλιάνικη κυβέρνηση του ανέθεσε τη διάδοση του καφέ στις χώρες της Μέσης Ανατολής. Δημιούργησε δύο εστίες καφέ, δυο καφενεία, ουσιαστικά, ένα στην Αλεξάνδρεια και ένα στο Κάιρο.

Και τα δύο, τα ονόμασε, τιμής ένεκεν, Brazilian.

Αρχές του 1900, όμως, η νοσταλγία για την Ελλάδα ήταν αρκετή για να κάνει τον Σαραβάνο να τα πουλήσει όλα.

Μέχρι το 1934, συνεργάζεται με έναν άλλο Καρυστινό Ευβοιώτη, τον γνωστό σε όλους Ιάσονα Λουμίδη και ανοίγουν δύο καταστήματα από κοινού. Ύστερα, λύνεται η συνεργασία τους και συστήνεται η «Ε.Σαραβάνος ΕΠΕ».

Το πρώτο καφέ Brazilian στην οδό Βουκουρεστίου, στο Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, το οποίο μόλις είχε αποπερατωθεί, είναι γεγονός. Ποιητές, πολιτικοί ζωγράφοι και μουσικοί, διασημότητες και αστέρες, απολάμβαναν εκεί ακριβώς τον καφέ τους. Ο Τσαρούχης έχει ζωγραφίσει και γράψει ποίημα για το Brazilian.

Διάσημος θαμώνας, βέβαια, υπήρξε και ο Μάνος Χατζιδάκις, ο οποίος πιθανόν συγκαταλέγεται στους Έλληνες που πρωτοαπόλαυσαν espresso στην Αθήνα.

Άλλωστε, το Brazilian ήταν το πρώτο καφέ που το τόλμησε.

«Το Brazilian το αγόρασε από τον Σαραβάνο ο πατέρας μου, Αντώνης Ψωμάς, το 1983.

Είναι το μοναδικό cafe που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο με ΦΕΚ από την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Aπό το 1999, μέχρι και όταν έκλεισε το 2002, σέρβιρε Μόκκα espresso.

Η ιστορία του χάθηκε από τους μετέπειτα ιδιοκτήτες του ακινήτου, την Τράπεζα Πειραιώς, κατάσχεση!!! Κατάσχεση της ιστορίας της Αθήνας για ολίγα ή πολλά χρήματα!!! Πολιτιστική ζημιά αμέτρητη προκαλεί η τράπεζα με την ψυχρότητά της και μηδέν προσφορά στον πολιτισμό!!!

Το μόνο που έχει μείνει να θυμίζει το ιστορικό κατάστημα είναι το μωσαϊκό πεζοδρόμιο με το χαρακτηριστικό μπρούντζινο λογότυπο του Brazilian.

Το 1913 είχε ανοίξει το πρώτο του Μπραζίλιαν στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου όπου και πολλοί πατριώτες του Καρυστινοί όπως οι Κοτσικαίοι, οι Γιοκαλάδες και άλλοι…...

Στη δεκαετία του '30 η Αθήνα ήταν πολύ απλή. Μικρότερη, και ελάχιστα κοσμοπολίτικη.

Με το Μπραζίλιαν στην οδό Βουκουρεστίου, ήταν τότε κι ο Λαμπρόπουλος με δίσκους 78 στροφών, το φαρμακείο Γερολυμάτου, το Αριστοκρατικόν του Καρρά και λίγοι άλλοι……... της Αθήνας της προπολεμικής…

Τους καφέδες αρχίζει να τους κάνει η κυρία Καίτη, η 20χρονη τότε υπάλληλος αλλά και στυλοβάτης του μαγαζιού για 45 ολόκληρα χρόνια….

Στην αρχή ο κόσμος έβλεπε με δυσπιστία το Μπραζίλιαν με τον πρωτοεμφανιζόμενο και πρωτόγνωρο για την εποχή εκείνη kafe espresso και μάλιστα στα όρθια!!!.

Όταν δοκίμαζαν, τον έβρισκαν πικρό, πολύ πικρό!.

Σιγά σιγά όμως, βλέποντας τους ξένους απ' τη Μεγάλη Βρετανία το ξενοδοχείο να πίνουν με τόση ευχαρίστηση, άρχισαν να σκέφτονται πως πρέπει ν' αποκτήσουν και αυτοί την συνήθεια, την καθώς πρέπει ξενική αυτή συνήθεια….. την ευρωπαική!

Το χαρμάνι ήταν από καφέδες Santos, Rio και Harrar, σε μυστικές αναλογίες…. με το μυστικό μείγμα Σαραβάνου.

Αλλά όχι μόνον η υψηλή ποιότητα των κάθε τύπου καφέδων, παρά και τα θαυμαστά ντόνατ, κρουασάν και γλυκά του Μπραζίλιαν, τραβούσαν τον κόσμο του κέντρου της πρωτεύουσας.

Μετά τον πόλεμο καταστάλαξε μια ρουτίνα στις κατηγορίες της πελατείας. Το πρωί κι ως τις 9 έρχονταν οι εργαζόμενοι. Απ' εκεί ως τις 11 οι υπάλληλοι της Πάουερ και της Ούλεν απ' τα γραφεία του Μετοχικού και μεταξύ 11 και 1 σύχναζαν κυρίες…. του Κολωνακίου. Τέλος, μέχρι τις 3 τ' απόγευμα περίπου, ήταν το στέκι των ανθρώπων των γραμμάτων και τεχνών, φημισμένων και φερέλπιδων. Συγγραφείς, ζωγράφοι, μουσικοί, κριτικοί κ.λπ. αλλά και πολιτικοί. Ο Αβέρωφ, π.χ., όταν δεν ευκαιρούσε, έστελνε τον σωφέρ του να πάρει καφέ σ' ένα θερμός.

Ο μικρός αυτός χώρος, ο μόνο για ορθίους -και μάλιστα συνήθως στριμωγμένους σαν σαρδέλες- εξελίχθηκε σε απαραίτητο και καθημερινό τόπο συνάθροισης δημιουργών στις δεκαετίες του '50 και '60;

Εκεί ξεκίνησαν να δίνουν τα ραντεβού κυρίως τα επαγγελματικά.

Μάλλον θα το διάλεξαν, καθώς ήταν τόσο κεντρικό και τόσο ζωντανό αλλά και χαρακτηριστικό και επιπλέον, τους τραβούσε η ευωδία του καφέ.

……..«Τασία, έναν καφέ παρακαλώ», που έγραφε κι ο Κώστας Ταχτσής στη συλλογή «H Συμφωνία του Μπραζίλιαν».

Και γίνανε οι πελάτες ή μάλλον οι θαμώνες, εξαρτημένοι από την ποιότητα των προσφερόμενων προϊόντων και την χαρακτηριστική ευγένεια του προσωπικού.

Βοηθούσε σίγουρα και το ότι οι τζαμένιες βιτρίνες πιάνανε και τις δύο γωνίες του, χαρίζοντας πανοραμική θέα της έξω κίνησης των πεζοδρομίων στην καθημερινότητά τους.

Όλες οι τζαμαρίες είχαν στυλάτες και καλόγουστες επιγραφές, όπως «ΟΙΚΟΣ ΚΑΦΕΔΩΝ ΒΡΑΖΙΛΙΑΣ», και το κομψότατο έμβλημα του Μπραζίλιαν.

Ένα φλιτζάνι καφέ απ' όπου απλωνόταν το άρωμά του στο σχήμα της Νότιας Αμερικής με τη Βραζιλία και πλάι ένα καμπυλωτό κλαδί με φύλλα καφέ και 15 αστέρια να συνεχίζουν την καμπύλη. Χωρίς τραπέζια, είχε μέσα απ' όλα τα τζάμια επιφάνειες από μάρμαρο, ν' ακουμπάνε οι πιστοί και να βάζουν τα φλιτζάνια, και χώρο από κάτω για τσάντες και -βεβαίως- βιβλία. Δίπλα στο ταμείο οι δανέζικες μηχανές αλέσεως του 1958 και στο πέρα άκρο του χώρου ο πλατύς πάγκος ετοιμασίας και παραλαβής των καφέδων και γλυκών.

Εκείνη λοιπόν τη χρυσή εποχή, εκτός από την αφρόκρεμα και τα φιντάνια του πνεύματος, δεν έβρισκες σχεδόν κανέναν άλλον στο Μπραζίλιαν τις ώρες τις μεσημεριάτικες. Σχεδόν κάθε μέρα, ο Χατζιδάκις -σίγουρα απ' τους παλαιότερους του κύκλου- πάντα έπιανε θέση στο καλύτερο πόστο, στον πάγκο μπαίνοντας αριστερά. Άλλοι που μαζεύονταν απ' την αρχή ήταν ο Ελύτης πολύ πριν το Νόμπελ, ο Αργυράκης -μετά πήγαινε στου Απότσου για μεζέδες, όπως και μερικοί ακόμη-, κι οι Τσαρούχης, Σαχτούρης, Μόραλης, Εγγονόπουλος, Εμπειρίκος, Βασιλικός, Γκάτσος, Βαλαωρίτης, Σινόπουλος, μερικοί τους πολύ τακτικοί κι άλλοι λιγότερο.

Πολλοί έρχονταν μετά το «Πατάρι του Λουμίδη» όπως ο Σαλαπασίδης, Χρηστάκης, Γκόρμπας, Καρούζος, Κατσαρός.

Όμως οι καφεπότες των γραμμάτων και τεχνών, με την άφιξη της Χούντας, σταμάτησαν να πηγαίνουν, από φόβο παρακολούθησης των προοδευτικών και μη συζητήσεων από τους Χουνταίους ρουφιάνους!.

Το 1975 φεύγει απ' τη ζωή, ο πρωτοπόρος ιδιοκτήτης Σαραβάνος.

Από τότε θα συναντούσες μόνον λίγους απ' τους παλιούς και κατά περίσταση.

Οι περισσότερο τακτικοί πλέον ήταν οι σωφέρ απ' τις απέναντι λιμουζίνες και περαστικοί για τις δουλειές τους….. Έχασε την αίγλη του.

Το 1986 διευθυντής γίνεται ο Αντώνης Ψωμάς. Στο πεζοδρόμιο στήνονται απλόχωρα τραπέζια με σκαμπό για υπαίθριο ρόφημα και ντόνατ και χάζεμα τους διαβάτες.

Κάπου το 1998 ο Ψωμάς φρεσκάρει -χωρίς ν' αλλάξει- τον εσωτερικό χώρο του.

Η μόνη εμφανής αλλαγή ήταν οι κάπου 45 φωτογραφίες -που πρόσφερε ο Φασιανός- όλων των πολύ ή λιγότερο φημισμένων θαμώνων που για τόσα χρόνια είχαν σκλαβωθεί από το ευγενές Μπραζίλιαν.

Τα πρόσωπά τους είχαν γεμίσει όλους τους τοίχους. Μήνες πριν τη νέα χιλιετία, σε μεσημεριανή παρουσίαση βιβλίου του Βασίλη Καββαθά, το καφέ ήταν πάλι ασφυκτικά γεμάτο μέσα κι έξω, με όλους τους εν ζωή παλιούς και πλήθος πιο πρόσφατους της ελληνικής κουλτούρας, σαν να ξαναήρθε το παρελθόν. Τώρα στους καφέδες ήταν η Κατερίνα. Όμως τέλη 2002 κλείνει οριστικά και σε λίγο στήνονται ολόγυρα, σε όλο το Μετοχικό Ταμείο, οι λαμαρινοπεριφράξεις.

Έτσι τελείωσε ο πρώτος κύκλος του ένδοξου Μπραζίλιαν, τελευταίου απ' τα ιστορικά ευγενή καφέ της Αθήνας μας. Στα 70 χρόνια του είδε πάμπολλα.

Όμως το Μπραζίλιαν ποτέ δεν πεθαίνει. Μόνο λίγο καιρό ξαποσταίνει, και ξανά... αναγεννήθηκε στη Βαλαωρίτου -μέσ' τα στέκια των δημοσιογράφων- διακριτικό, καλόγουστο και φιλικό, με χαμηλή μουσική. Ο τότε διευθυντής, ο Κυριάκος Κακριδάς, με μεράκι προσωπικό και αγάπη για το θρύλο. Τα γλυκά του παρελθόντος σερβίρονται πάλι. Όπως τα 'φτιαχνε εκείνος ο Βασίλης, όπως τούρτα σοκολάτα Brazilian, πουτίγκα, παλμιέ, γεμιστά σαμπλέ...

Όλοι οι καλοί καφέδες και, εννοείται, τα κρουασάν και τα ντόνατ - πιο καλά κι απ' τ' αμερικάνικα.

Τώρα υπάρχει και φαγητό.

Σπιτικές γεύσεις που ετοιμάζει η Αφροδίτη.

Οι τοίχοι είναι πάλι σκεπασμένοι με τις 45 φωτογραφίες του Φασιανού, στριμωγμένες, όπως τότε κι οι ίδιοι οι εικονιζόμενοι.

Σαν να γιορτάζουν….. αλλά δεν γιόρταζαν…..